Przygotowanie knura do eksploatacji

Data publikacji: 2020-12-02

Część 1 - odchów, dojrzewanie
Żeby materiał hodowlany mógł w pełni zaprezentować swój potencjał genetyczny i hodowlany musi być prawidłowo prowadzony już od dnia narodzin.

Jednym z najważniejszych elementów właściwego odchowu jest prawidłowe żywienie wszystkich grup technologicznych zwierząt hodowlanych, monitoring statusu zdrowotnego stada i odpowiednia profilaktyka, a także prawidłowo prowadzona selekcja.

Pierwszą selekcję prosiąt przeznaczonych do dalszej hodowli przeprowadza się krótko po urodzeniu w okresie, w którym prosięta pobrały już od swojej matki pierwsze porcje siary. Selekcja, szczególnie w tym czasie, zapewnia wszystkim prosiętom możliwości prawidłowego i racjonalnego rozwoju, zwłaszcza w przypadkach pojawiania się zróżnicowanych i mniej wyrównanych miotów. Słabsze i odstające od pozostałych prosięta należy odizolować od prawidłowo rozwijających się rówieśników.

Jednym z rozwiązań może być odchów słabszych prosiąt przy tzw. mamce. Jeżeli w grupie zwierząt słabszych znalazły się również te prosięta, które ze względów genetycznych mogłyby być typowane do dalszej hodowli, dobrze byłoby je odizolować i poświęcić im szczególnie dużo uwagi. Należy jednak pamiętać, że ich „przyszłość hodowlana” stoi pod dużym znakiem zapytania, ponieważ nawet niewielkie nieprawidłowości w odchowie mogą całkowicie przekreślić ich dalszą użytkowość. Bowiem praktyka wystawia zazwyczaj takim zwierzętom bardzo surową cenzurę i takie zwierzęta są najczęściej eliminowane z dalszej hodowli.

Błędy, zaniedbania i nieprawidłowości okresu odchowu mogą utrudnić prawidłową jego eksploatację. W szczególności dotyczy to zaburzeń w prawidłowości funkcjonowania i zdrowotności układu ruchu rozpłodnika. Niezwykle ważnym jest, aby prosięta jak najwcześniej zaczęły otrzymywać pierwszą stałą paszę w celu nauczenia ich samodzielnego pobierania pasz stałych oraz przygotowywania przewodu pokarmowego do prawidłowego trawienia.

Pierwsza pasza dla najmłodszych prosiąt powinna być przygotowywana z najwyższej jakości komponentów uwzględniając słabe możliwości trawienne nierozwiniętego przewodu pokarmowego. Duży udział białka pochodzenia mlecznego, probiotyki i najwyższej jakości surowce używane do produkcji pierwszych pasz gwarantują jego optymalną przyswajalność a zawarte w nich składniki mineralno-witaminowe zapewniają właściwy rozwój młodego organizmu.

Optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie w tzw. wczesnych paszach dla prosiąt surowców poddanych procesowi ekstruzji. Odpowiednio dobrane komponenty gwarantują prawidłowy rozwój garnituru enzymatycznego i przygotowują układ pokarmowy młodego organizmu, do trawienia późniejszych pasz stałych. Naukę oraz przystosowywanie organizmu prosiąt do takiej paszy należy rozpocząć od około 2 5 - 7 doby po urodzeniu.

Początkowo są to niewielkie ilości, które prosięta traktują raczej jako zabawę i nie pobierają jej w dużych ilościach. Im częściej zadaje się im świeżą paszę, tym lepiej reagują na jej obecność a częste wymiany paszy zapewniają podawanie zwierzętom paszy o najwyższej wartości. Wraz ze wzrostem prosiąt postępuje systematyczny wzrost zainteresowania paszą. Do chwili odsadzenia prosiąt od matek powinny one zjadać samodzielnie około 0,5 kg paszy. Taka ilość pobieranej paszy powinna zagwarantować młodym organizmom dobre przygotowanie układu pokarmowego do trawienia paszy po odsadzeniu ich od loch.

Nauczenie prosiąt bardzo wczesnego pobierania odpowiednich ilości pasz stałych jest jednym ze sposobów ograniczania ewentualnych zaburzeń układu trawiennego w tzw. okresie okołoodsadzeniowym. Po odsadzeniu od matek, w wieku ok. 28-30 dni, przy masie ciała w granicach 7 – 8 kg prosięta powinny być już niemal w pełni przygotowane do samodzielnego życia. Zabierając zwierzęta od matek należy przeprowadzić kolejną ich selekcję.

W pomieszczeniach odchowalni, do których trafiają zwierzęta z porodówek grupuje się je pod względem masy ciała, ogólnej kondycji i jeżeli sytuacja tego wymaga, również statusu zdrowotnego. Do około 2 tygodni po odsadzeniu prosięta otrzymują tę paszę, którą jadły dotychczas. Niezwykle ważnym jest, w tym okresie, ograniczenie prosiętom stresu związanego z nieobecnością matki, gdyż wpływa on destrukcyjnie na funkcjonowanie układu immunologicznego a w konsekwencji skutkuje zaburzeniami pozostałych układów młodego organizmu.

Zmiana na kolejną paszę powinna przeprowadzana być stopniowo, co pozwala zwierzętom na powolne przystosowanie przewodu pokarmowego do trawienia nowej mieszanki. Następna pasza sporządzana się zazwyczaj na bazie bardzo dobrej jakości komponentów pochodzenia sojowego oraz zbożach, wskazane jest w tym okresie również używanie surowców ekstrudowanych. Odpowiednio dobrane składniki mineralnowitaminowy muszą zabezpieczać szybko wzrastające potrzeby bytowe i rozwojowe młodego organizmu. Przy masie ciała ok. 30 kg organizm zwierząt jest już gotowy do pełnego trawienia wszystkich komponentów paszy.

Jest to też odpowiedni okres na przeprowadzenia kolejnej selekcji warchlaków, połączonej z oddzieleniem loszek od knurków. W tym okresie zwierzęta powinny otrzymywać paszę zawierającą dobrze przyswajalne białko, przy wysokim poziomie energii oraz pełną dawkę witamin i składników mineralnych. Korzystnie wpływa także dodatek zakwaszaczy, które wydatnie poprawiają strawność składników pokarmowych i zabezpieczają organizm przed ewentualnymi zaburzeniami w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.

Optymalnym rozwiązaniem jest, aby wybierane i przygotowywane do dalszej hodowli zwierzęta były karmione specjalistyczną paszą dla knurków hodowlanych, dostosowaną do ich potrzeb bytowych oraz umożliwiającą dalszy, prawidłowy rozwój organizm w kierunku ich przyszłego użytkowania. Ma ona jednocześnie nie dopuścić do 3 nadmiernych przyrostów a jednocześnie sprostać zwiększającemu się zapotrzebowaniu mineralno-witaminowym.

Przeznaczone do dalszej hodowli knurki powinny być utrzymywane w suchych i jasnych pomieszczeniach, najlepiej oddzielnych kojcach, bez przeciągów, ze swobodnym dostępem do zawsze świeżej i zawsze czystej wody. Optymalne warunki środowiskowe, dla rosnących knurów to:

• temperatura 15-20 °C
• wilgotność 60-75 %
• oświetlenie sztuczne (ok. 150 luksów) przez około 16 godzin na dobę.

Okres, w którym knury uzyskują pełną dojrzałość płciową zależny jest oraz rasy, linii oraz od indywidualnych cech osobniczych. Za zakończenie okresu dojrzewania płciowego uważa się moment, w którym następuje ostateczne ukształtowanie i ugruntowanie się obrazu morfologicznego pozyskiwanego nasienia.

U większości użytkowanych w naszym kraju rozpłodników rożnych ras, linii i zwierząt pochodzących z tzw. programów hybrydowych obiektywny i optymalny obraz morfologiczny nasienia obserwuje się pomiędzy ósmym a dziesiątym, czasem nawet nieco później, miesiącem życia knurów. Pierwsze objawy dojrzewania płciowego można zaobserwować już w piątym, a nierzadko nawet w czwartym miesiącu życia samców. I jest to ostatni moment kiedy należałoby je umieścić w kojcach indywidualnych.

Dawniej w większości hodowli (głównie tzw. wielkostadnych) zajmujących się produkcją knurów hodowlanych zwierzęta, niemal przez cały okres przygotowywania ich do sprzedaży, tj. od odsadzenia ich od matek aż do dnia oceny i wykonania niezbędnych badań pozostawały w kojcach zbiorowych. Wzajemne obskakiwanie się i demonstrowanie „samczego ego”, było odbierane przez hodowców i potencjalnych klientów jako wykładnik wysokiego libido a tym samym przyszłych, niewątpliwie doskonałych cech użytkowych.

W praktyce jednak ten system utrzymania knurów nastręczał użytkownikom tak odchowywanych knurów wiele problemów. Dotyczyły one układu ruchu, szczególnie kończyn tylnych jak i również całego układu kostnego. Obskakujące się nieustannie knury nadwyrężały, zwłaszcza tym bardziej „uległym” osobnikom więzadła obręczy miednicowej znacznie je osłabiając lub trwale i nieodwracalnie je uszkadzając.

Przygotowany i przedstawiany do sprzedaży knur z drobną dysfunkcją lub trwałym uszkodzeniem w obrębie układu ruchu nie zawsze był zauważony i w porę wyeliminowany z dalszego użytkowania. Te wady nie były również wychwytywane przez hodowców, ponieważ mowa tu głównie o okresie, kiedy zarówno trening oraz przygotowanie rozpłodników do skoku i oddawania nasienia na fantomie były zadaniem nabywcy, a więc przede wszystkim stacji unasieniania.

Już krótko po zakupie można było zauważyć wszystkie żargonowo zwane „porozjeżdżane” knury. Wiele czasu spędzały one w pozycji „siedzącego psa” z szeroko rozstawionymi tylnymi kończynami, niechętnie 4 i z dużym trudem wstawały. A o wspinaniu się na fantom, w niektórych przypadkach, nie mogło być nawet mowy. Osobniki o stosunkowo niewielkim uszczerbku na zdrowiu i kondycji, przygotowane do skoku na fantom i oddawania nasienia na imitacje samicy, stosunkowo szybko kończyły karierę w stacjach knurów.

Z perspektywy wielu lat doświadczeń w ww. kwestii można było zaobserwować, iż stosunkowo dużo knurów eliminowanych z dalszej hodowli dotyczyło rozpłodników rasy polskiej białek zwisłouchej, a więc zwierząt o delikatnym kośćcu. W okresie bardzo intensywnej eksploatacji związanej z dużym zapotrzebowaniem na nasienie knurów (pierwsza połowa lat dziewięćdziesiątych), kiedy to ta „młodzież” musiała zastąpić, oddające duże ilości nasienia, starsze osobniki, często zdarzało się, że czas eksploatacji tych pierwszych był bardzo krótki.

Obecnie kiedy do dalszego użytkowania w stacjach knurów typuje i przygotowuje się osobniki nieco starsze, prawidłowo odchowywane i żywione, utrzymywane wyłącznie w kojcach pojedynczych szereg ww. problemów z pewnością przestał istnieć. W chwili rozpoczęcia eksploatacji knur powinien być w ok. 230-250 dniu życia.

Prawidłowa eksploatacja knura:

• do ukończenia 10 miesiąca - jeden raz w tygodniu,
• do ukończenia 12 miesięcy - trzy razy w ciągu dwóch tygodni,
• po ukończeniu 12 miesięcy - dwa razy w tygodniu.

Optymalny okres eksploatacji knura zarówno w stacjach unasieniania, jak i w fermach, to nie więcej niż dwa lata. Dotyczy to przede wszystkim tych knurów, których nasienie jest wykorzystywane do inseminacji loszek remontowych (inbred), knury terminalne mogą być użytkowane dłużej, pamiętać jednak należy, że częsta wymiana pozwala na utrzymanie właściwego, optymalnego tempa postępu hodowlanego.
TRZODA CHLEWNA 10/2020

Autor:
Marek Gasiński, specjalista ds. żywienia trzody chlewnej w Wytwórni Pasz Lira