Zapomniane białko w kiszonkach…

Data publikacji: 2021-06-02

Analizując aktualne trendy na rynku paszowym i utrzymujące się wysokie ceny komponentów białkowych można zauważyć coraz większe zainteresowanie hodowców bydła uzyskaniem bardzo dobrych pasz objętościowych. Poprawa wartości pokarmowej kiszonek to zarówno zwiększenie koncentracji składników pokarmowych, w tym białka ogólnego, ale również zwiększenie jego dostępności. Należy pamiętać, że przy ograniczonym pobraniu suchej masy paszy przez krowy mleczne jak najlepsze i optymalne wykorzystanie pobranej dawki pokarmowej przyczynia się do utrzymania potencjału produkcyjnego krów i może ograniczyć ryzyko występowania zaburzeń i chorób metabolicznych. Do podstawowych pasz objętościowych soczystych wykorzystywanych w żywieniu przeżuwaczy należy kiszonka z lucerny i traw oraz kiszonka z kukurydzy. Priorytetem w każdym gospodarstwie powinno być uzyskanie kiszonek najwyższej jakości, cechujących się wysoką wartością pokarmową, które będą podstawą prawidłowego żywienia zwierząt przeżuwających. Wracając do tematu białka pochodzącego z pasz objętościowych należy podkreślić fakt, że jest to zazwyczaj najtańsze białko paszowe w diecie zwierząt, które dodatkowo można wyprodukować w swoim gospodarstwie. Dlatego też należy zwrócić szczególną uwagę, aby proces konserwacji zielonek był prawidłowo zaplanowany, przygotowany i przeprowadzony, a uzyskane kiszonki były magazynowane w optymalnych warunkach. Jako jeden z czynników decydujących o wydajności i plonowaniu roślin jest odpowiedni wybór odmian. Należy pamiętać o doborze odmiany do warunków panujących na polu i dopasować ją do rodzaju gleby. Kolejnym ważnym aspektem jest czas zbioru oraz jego technika. Rośliny wykorzystywane do zakiszania charakteryzują się różnym czasem zbioru, w którym uwzględnia się fazy rozwojowe rośliny oraz ich wilgotność. Wybór optymalnego czasu koszenia jest kompromisem pomiędzy uzyskiwaną ilością zielonki, a jej wartością pokarmową, która z reguły później się obniża (wykres 1. i 2.)

              

W przypadku traw oraz żyta zaleca się przeprowadzać zbiory w fazie początku kłoszenia, natomiast jęczmień i owies lepiej zebrać przy dojrzałości mlecznej ziarna. Lucerniki zaleca się kosić w fazie pączkowania do maksymalnie początku kwitnienia. Zachowanie optymalnego terminu zbioru przy odpowiedniej wilgotności, rozdrobnieniu i ubiciu zakiszanego materiału roślinnego warunkuje prawidłowy przebieg fermentacji mlekowej. Do jej przeprowadzenia najważniejsze jest stworzenie warunków beztlenowych w celu szybkiego obniżenia pH surowca przez powstanie kwasu mlekowego z przemian cukrów zawartych w roślinie. Szybkie zakwaszenie zielonki jest głównym celem i warunkuje ograniczenie strat składników pokarmowych, w tym również białka ogólnego. Opóźnienie terminu zbiorów powoduje nadmierne starzenie się roślin, co przekłada się na obniżenie koncentracji białka i zwiększenie ilości włókna. Ma to również związek z ilością cukrów roślinnych, które są substratem w fermentacji mlekowej. Warto zwrócić uwagę na pojęcie minimum cukrowego, które oznacza ilość węglowodanów w roślinie potrzebną do wytworzenia przez bakterie takiej ilości kwasu mlekowego, która przyczyni się spadku pH zielonki do wartości ok.4,2. Kiszonka cechująca się takim odczynem pH jest stabilna i bezpieczna pod względem niepożądanego rozwoju mikroorganizmów. Powstały kwas mlekowy ma właściwości konserwujące, gdyż hamuje rozwój bakterii gnilnych oraz kwasu masłowego. Kolejnym ważnym pojęciem jest pojemność buforowa roślin, w definicji jest to zdolność przeciwstawiania się zmianom pH podczas zakwaszania. W przełożeniu na praktykę oznacza to, że im większa jest pojemność buforowa tym gorzej dany materiał się zakisza. Stąd też kukurydza należy do roślin łatwo kiszących się w przeciwieństwie do traw. Warto zwrócić uwagę przy terminie zbiorów na odpowiednią wilgotność zakiszanego materiału, zbyt duża wilgotność powoduje wzmożoną fermentację bakterii beztlenowych z rodzaju Clostridium ssp., prowadzącą do fermentacji masłowej, która oprócz obniżenia wartości sensorycznej kiszonki, a co z tym związane jej pobrania przez zwierzęta, ma również wpływ na poziom dostępnego białka roślinnego. W jej wyniku dochodzi do obniżenia poziomu białka właściwego i jego rozkładu do amoniaku, obniżenia wartości energetycznej kiszonki i zwiększenia ilości włókna surowego w paszy. Pozostając w temacie białka warto zwrócić uwagę na poziom ADICP w kiszonkach. Skrót ten w tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza białko ogólne nierozpuszczalne w kwaśnym detergencie. W aspekcie praktycznym ten parametr wskazuje poziom uszkodzonego i ściśle związanego białka, którego wykorzystanie przez zwierzęta może być istotnie ograniczone. Przy silnym zagrzewaniu się kiszonek wzrasta poziom ADICP, co może wpłynąć na obniżenie wartości pokarmowej kiszonek. Pamiętając o prawidłowości przebiegu procesów fermentacyjnych w warunkach beztlenowych należy odpowiednio przygotować silos do zbiorów, mając na uwadze tempo wypełnienia, mocne ugniecenie materiału oraz przykrycie. W praktyce warto użyć do tego celu dwóch rodzajów folii, jednej cienkiej tzw. „podkładówki” oraz drugiej stosunkowo grubszej. Takie zastosowanie przyczyni się do lepszego zabezpieczenia silosu i stworzenia warunków beztlenowych dla kiszonek.

Ważnym aspektem podczas przechowywania i wybierania kiszonek jest utrzymanie stabilności tlenowej. Kiszonka, która uległa zagrzaniu (zdj.1) jest niechętnie zjadana przez zwierzęta, ma niższą wartość pokarmową oraz może być toksyczna, powodując m.in. problemy z rozrodem.

Mając na uwadze wyprodukowanie doskonałej kiszonki oraz względy ekonomiczne warto zastanowić się nad dodatkiem inokulantów jako substancji wspomagających prawidłowy przebieg procesu kiszenia. Mogą to być homo- i heterofermentatywne szczepy bakterii kwasu mlekowego mające za zadanie przyczynić się do szybkiego obniżenia pH, zminimalizować ryzyko nadmiernej degradacji białka roślinnego i utrzymać stabilność tlenową kiszonki podczas wybierania. Na rynku dostępne są również dodatki - kwasy organiczne: mrówkowy i propionowy, które również mogą być wykorzystywane do konserwacji zielonek. Warto też wspomnieć o zahamowaniu rozwoju grzybów i pleśni, których obecność oprócz obniżenia smakowitości, dostarcza niepożądanych mikotoksyn powodujących wiele negatywnych zmian w organizmie krowy. Podsumowując, przygotowanie bardzo dobrych kiszonek, które będą charakteryzować się wysoką smakowitością i wartością pokarmową oraz będą stanowić podstawę racjonalnego żywienia powinny być nadrzędnym celem w każdym gospodarstwie. Ich zastosowanie w połączeniu z paszami treściwymi wysokiej jakości doprowadzi do zachowania prawidłowego bilansu białkowo- energetycznego krów. Nie bez znaczenia jest również konieczność szacowania rzeczywistej wartości pokarmowej każdej wprowadzanej do żywienia kiszonki i następnie rekalkulacja dawek pokarmowych. Optymalne wykorzystanie rzeczywistej wartości pokarmowej kiszonek może przyczynić się do lepszego pokrycia potrzeb pokarmowych zwierząt i pośrednio wpłynąć nie tylko na zwiększenie wydajności mlecznej, ale również na poprawę opłacalności produkowanego surowca.

Autorzy: mgr inż. Oskar Skórnicki Wytwórnia Pasz LIRA i
dr inż. Robert Mikuła Katedra Żywienia Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Artykuł został opublikowany na portalu www.e-pole.pl w dniu 7.05.2021r.
Link do strony:  www.e-pole.pl/hodowla/zapomniane-bialko-i-jego-ochrona-w-kiszonkach