Rozpłodniki WCHiRZ na paszach Lira

Data publikacji: 2020-11-22

Od prawie 10 lat zdecydowana większość knurów użytkowanych w czterech z pięciu filii należących do WCHiRZ żywionych jest pełnoporcjową paszą dla knurów z Wytwórni Pasz LIRA. Od roku 2017 także wszystkie (około 80 sztuk) buhaje stacjonujące w Wielkopolskim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu z/s w Tulcach, wcześniej również i w odchowalni w Lesznie, korzystają z pasz produkowanych w wytwórni pasz dla bydła LIRA.

Inseminacja zwierząt gospodarskich rozpoczęła się w Polsce dopiero po drugiej wojnie światowej. Pierwsze próby podjął Uniwersytet Jagielloński, w roku 1945, unasieniając w swoim gospodarstwie doświadczalnym w Mydlnikach kilka klaczy. Pomysł inseminacji bydła narodził się w Państwowym Instytucie Weterynarii w Bydgoszczy.

Z inicjatywy ówczesnego Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego w Krakowie zorganizowano i przeprowadzono w roku 1946 w Pawłowicach k. Leszna dwa kursy inseminacji. Oba prowadził specjalista i organizator inseminacji w Danii - profesor Edward SØrensen.

Pomysł wprowadzenia do praktyki hodowlanej tej nowej metody rozrodu trafił na podatny grunt i jeszcze w roku 1946 powstały w Polsce trzy stacje unasieniania zwierząt: w Balicach, Pawłowicach i Trzęsaczu k. Bydgoszczy. W Wielkopolsce - kolebce inseminacji, pierwszy Zakład Sztucznego Unasieniania powstał w roku 1950 w Kosowie k. Gostynia. Sukcesy tego zakładu i gwałtowny wzrost zainteresowania tą innowacyjną metodą rozrodu zapoczątkowało uruchamianie kolejnych jednostek.

W roku 1961 powołano wojewódzkie państwowe zakłady unasieniania zwierząt podległe organizacyjnie Wydziałom Rolnictwa i Leśnictwa Wojewódzkich Rad Narodowych. Jednym z nich był WPZUZ w Poznaniu - Naramowicach, któremu przypadła także w udziale rola jednostki wiodącej w województwie poznańskim. Już w roku 1964 wraz z nim funkcjonowały terenowe oddziały - PZUZ w Gostyniu, Kościelcu, Lesznie, Ostrowie Wielkopolskim i Wągrowcu.

Po pozytywnych doświadczeniach Państwowego Instytutu Weterynarii w Bydgoszczy oraz Instytutu Zootechniki w Krakowie w unasienianiu loch, Minister Rolnictwa polecił wdrożenie tej metody rozrodu trzody chlewnej do praktyki hodowlanej. W roku 1969 z inicjatywy ówczesnego dyrektora WPZUZ w Naramowicach zakład zajął się także unasienianiem świń.

Intensywny rozwój inseminacji bydła a później również i trzody chlewnej, który osiągnął kulminacyjny poziom na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, pociągał za sobą szereg zmian organizacyjnych i strukturalnych. Nie tylko na terenie Wielkopolski, ale również całego kraju. Po tej reorganizacji w roku 1999, po kilku latach nieobecności w struktury poznańskiej firmy powrócił funkcjonujący na terenie województwa pilskiego zakład w Wągrowcu i dołączył, po raz pierwszy w historii, znajdujący się na terenie województwa lubuskiego zakład w Skwierzynie. Wówczas SHiUZ w Poznaniu otrzymała najmniejszy rejon działania - województwa lubuskie i wielkopolskie.

Ostatnim etapem restrukturyzacji stacji unasieniania w Polsce było utworzenie czterech, wówczas jeszcze państwowych jednostek - spółek skarbu państwa i podzielenie obszaru naszego kraju na cztery rejony działania ww. firm. W grudniu 2000 roku ówczesna Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt w Poznaniu przekształciła się w spółkę skarbu państwa o nazwie Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu z siedzibą w Tulcach. W takiej formie funkcjonowała do roku 2010, kiedy to rozpoczął się proces prywatyzacji spółek inseminacyjnych w trybie „Koncepcji prywatyzacji spółek rolno-spożywczych”.

Proces ten zakończył się w roku 2012. Poznańska Spółka stała się własnością ponad 7000 hodowców oraz pracowników Spółki. Proces prywatyzacji spółek zatarł dotychczasowe granice i terytorialne podziały terenów spółek i stworzył możliwości świadczenia usług inseminacyjnych i sprzedaży nasienia na terenie całego kraju. Był to niezwykle ważny, wręcz przełomowy etap w historii wielkopolskiej inseminacji bydła i trzody chlewnej.

Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt, jak żadna inna ze spółek doskonale wykorzystała nowe możliwości i bardzo szybko stała się niekwestionowanym liderem na polskim rynku rozrodu zwierząt gospodarskich. W krótkim czasie podwojono liczbę doradców terenowych pracujących na terenie całego kraju, zdobywając coraz to nowe obszary działania i nowych klientów.

W zakresie rozrodu trzody chlewnej pojawienie się nowych, nieobsługiwanych dotąd klientów, przede wszystkim dużych ferm, niosło za sobą konieczność dokonania niezwłocznych zmian i reorganizacji. Zmiany te dotyczyły zarówno organizacji pracy w Stacjach Unasieniania Loch, jak również zmian w dotychczasowej i prawie niezmiennej od wielu lat strukturze rasowej stada knurów.

Fermy liczące, niejednokrotnie, sporo ponad tysiąc loch w stadzie podstawowym funkcjonowały w oparciu o materiał genetyczny, którego w stacjach knurów WCHiRZ dotąd nie użytkowano. Trzeba było, więc niezwłocznie sprowadzać knury pochodzące z „nowych genetyk”.

Obecnie knury terminalne z zamkniętych programów hybrydowych stanowią około 60 %, liczącego ponad 400 osobników stada knurów eksploatowanych w pięciu filiach należących do WCHiRZ. Klientami WCHiRZ są zarówno małe - rodzinne jak i duże, nowoczesne stada trzody chlewnej w całej Polsce. Wraz z nowymi klientami zlokalizowanymi, w bardzo odległych od Wielkopolski i Lubuskiego, rejonach pojawił się temat zmiany dotychczasowych terminów - godzin a czasami również i dni produkcji oraz wysyłki zamówień.

Kolejnym zagadnieniem do wdrożenia był system niezawodnego dostarczania najwyższej jakości nasienia knurów. Ale i z tym problemem szybko sobie w WCHiRZ poradzono. W poszukiwania możliwości lepszego i bardziej racjonalnego wykorzystywania potencjału genetycznego użytkowanych knurów w dwóch SUL-ach wprowadzono system elektronicznej oceny pozyskiwanych ejakulatów. A w jednej z filii, dotychczas jedyny w Polsce, system automatycznego pobierania nasienia knurów. System ten pozwala na pozyskiwanie ejakulatów przy mniejszym nakładzie pracy obsługi. Gwarantuje on na bardzo higieniczne pobieranie nasienia, zapewniając powtarzalność czynności pobierania ejakulatów.

Oba systemy pozwalają zwiększyć liczbę porcji inseminacyjnych produkowanych z jednego ejakulatu oraz istotnie poprawiają ich jakość. Dotychczasowa, średnia, liczba wyprodukowanych dawek z jednego ejakulatu to od 35 do 40 w zależności od poszczególnych linii/ras knurów. Poznańska Spółka w ubiegłym roku wprowadziła na rynek ponad 620 000 porcji nasienia knurów - zarówno w sprzedaży bezpośredniej jak i łącznie z usługą inseminacji wykonywaną przez inseminatorów firmy.

Od prawie 10 lat zdecydowana większość knurów użytkowanych w czterech z pięciu filii należących do WCHiRZ żywionych jest pełnoporcjową paszą dla knurów z Wytwórni Pasz LIRA z Krzywinia. Od roku 2017 także wszystkie (około 80 sztuk) buhaje stacjonujące w Wielkopolskim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu z/s w Tulcach, wcześniej również i w odchowalni w Lesznie, korzystają z pasz produkowanych w wytwórni pasz dla bydła LIRA w Bielewie.

Trafiające do Tulec buhaje pochodzą z programu hodowlanego opartego na kojarzeniach najlepszych osobników w Polsce. Bardzo często męskie osobniki pochodzą z kojarzeń z wykorzystaniem genotypowanych zarodków nabywanych za granicą. Innym sposobem pozyskiwania buhajów dla potrzeb programów hodowlanych prowadzonych przez WCHiRZ jest wypłukiwanie zarodków pochodzących z celowanych i objętych tym programem kojarzeń najlepszych jałówek/krów.
W ramach prowadzonego przez Centrum programu hodowca ma możliwość korzystania także z seksowanego nasienia i zarodków sprowadzanego z najlepszych światowych hodowli. W tym również z nasienia seksowanego pozyskiwanego od naszych polskich buhajów wysyłanych do Wielkiej Brytanii.

Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt to 65 lat tradycji, to 65 lat sukcesów hodowlanych i tyleż lat pozycji lidera na polskim rynku usług inseminacyjnych. W każdej wycenie buhajów na 10 najlepszych osobników większość to buhaje z WCHiRZ. Od momentu wprowadzenia oceny genomowej w Polsce WCHiRZ przedstawiono 37 rankingów wycen publikowanych przez Instytut Zootechniki w Balicach. W tym okresie aż 34 razy na pierwszym miejscu był buhaj z Wielkopolski!

Aktualnie WCHiRZ może pochwalić się pierwszym w historii polskiej hodowli przypadkiem, gdy zajmujący najwyższe miejsce na podium buhaj polski przełamał granicę 160 punktów indeksu gPF. DANKO ZOOM, bo to o nim mowa „położył na łopatki” zarówno krajową, jak i światową konkurencję. Jest to buhaj urodzony w Polsce, który zdobył zaszczytne pierwsze miejsce zarówno w genomowym rankingu krajowym jak i na liście międzynarodowej. Jego wynik - gPF162 jest najwyższym wśród wszystkich oszacowanych przez Interbull indeksów PF.

Tak fenomenalny wyniki rozpłodnika pochodzącego z rodzimej hodowli zasługuje na wielkie uznanie i jest dobrym zwiastunem ogromnego postępu jaki dokonuje się na naszych oczach w polskiej hodowli. O takich sukcesach decyduje szereg czynników, ale z pewnością jednym z najważniejszych to pracujący tu ludzie.

Na ponad 350 pracowników 150 osób to etatowi inseminatorzy, jest to z całą pewnością ewenement w skali kraju. Ale i zapewne, jedna z tajemnic sukcesów wielkopolskiej hodowli. Do tego zarząd, wysoko wyspecjalizowana i doświadczona kadra zootechniczna, pracownicy terenowi i niezawodna bezpośrednia obsługa tych „pierwszoplanowych aktorów” czyli buhajów i knurów.

Autor:
Anna Klik Dyrektor ds. operacyjnych WCHiRZ
Marek Gasiński, Wytwórnia Pasz Lira